Περιοδικό: Νίκος Μανιάς

Σας παρουσιάζουμε σήμερα το βιογραφικό του Νίκου Μανιά, ίσως ένα από τα πιο αυθεντικά δείγματα της πρόσφατης μουσικής αυτού του νησιού, το οποίο ανακαλύψαμε στην εξαιρετική σελίδα, αφιερωμένη σε αυτόν, με αναφορές και οπτικοακουστικό υλικό που σας καλούμε να επισκεφτείτε εδώ.

Νίκος Μανιάς

(17 Ιουλίου 1931- 25 Μαΐου 2012)

Από πολυμελή αγροτική οικογένεια, στερνοπαίδι του Γιώργη και της Αργυρένιας Μανιαδάκη, ο Νίκος Μανιάς έζησε φτωχικά και δύσκολα παιδικά χρόνια. Οι αντίξοες συνθήκες της εποχής του στέρησαν τα δύο από τα έξι αδέρφια του, αλλά και τον πατέρα του το 1944. Η σχολική μόρφωσή του σταμάτησε στην ηλικία των 8 ετών, με το ξέσπασμα του 2ου Παγκοσμίου Πολέμου, όπως συνέβη και σε πολλούς συνομηλίκους του. Τα χρόνια της γερμανικής κατοχής τα πέρασε στον κάμπο του χωριού του, συνδράμοντας με τη βοσκική το βιοπορισμό του σπιτιού του, όταν δεν υποχρεούταν από τους κατακτητές σε καταναγκαστική εργασία, «προνόμιο» των νεώτερων μελών των ντόπιων οικογενειών. Το κλίμα της περιόδου εκείνης βαρύ και μουντό, όμως ο κόσμος ζεστός και πρόθυμος, οι διαπροσωπικές σχέσεις ουσιαστικές κι άμεσες, απόρροια της ανάγκης των ανθρώπων να αισθάνονται ασφαλείς, προκειμένου να καταφέρουν να επιβιώσουν. «Με μεγαλώσανε πολλές μανάδες» έλεγε χαρακτηριστικά ο ίδιος ο Νίκος Μανιάς αναφερόμενος στην αλληλεγγύη των γυναικών του χωριού στην ανατροφή των παιδιών. Ανεξίτηλες ήταν πάντοτε μνήμες από γειτονιές λιτές και φτωχικές, αλλά πλούσιες σε χρώματα, μυρωδιές και ήχους, που λες και ανυπομονούσαν μετά τον κάματο της μέρας να έρθει η ώρα της βεγγέρας.Μικρές, αλλά πολύβουες παρέες γύρω από τις παρασιές το χειμώνα, στα στενά ή στις αυλές το καλοκαίρι, για να αποσπερίσουν και να τραγουδήσουν τους καημούς και τις πίκρες τους, πολύ συχνά με την συνοδεία μαντολίνου, ξεφεύγοντας από τα προβλήματα της σκληρής καθημερινότητας.

Το μαντολίνο, το οποίο κυριαρχούσε στα περίχωρα του Ρεθύμνου πριν ο Σταύρος Ψυλλάκης ή Ψύλλος πρωτοεμφανίσει το λαούτο στην περιοχή στα πρόθυρα της Κατοχής, ήταν τόσο η συντροφιά όσο και το μέσο έκφρασης του πατέρα του μικρού Μανιά, ο οποίος δεν έχανε ευκαιρία να διασκεδάζει με αυτό φίλους και συγχωριανούς. Ο ήχος εκείνου του μαντολίνου και οι μαντινάδες της εποχής στις βεγγέρες υπήρξαν τα πρώτα μουσικά ακούσματα του Νίκου Μανιά, ήδη από το περιβάλλον του σπιτιού του. Ακούσματα που στην πορεία διευρύνθηκαν, στα γλέντια και πανηγύρια του χωριού, όπου συμμετείχαν τοπικοί καλλιτέχνες, δεξιοτέχνες της εποχής, όπως ο περίφημος Ψύλλος. Η λαχτάρα του για ενεργή συμμετοχή σε μουσικές παρέες και η καληκέλαδη φωνή του έγιναν γρήγορα αντιληπτές από συγγενείς και συγχωριανούς. Ο αδερφός του πατέρα του, μετανάστης στην Αμερική, σε ένα ταξίδι του στη Κρήτη μετά το τέλος του πολέμου, του δώρισε μια λύρα, το δημοφιλέστερο όργανο στην ευρύτερη περιοχή του Ρεθύμνου. «Η λύρα δεν ταίριαζε στα χέρια μου» ήταν αυτό που σύντομα ανακάλυψε και ζήτησε από τον μεγάλο αδερφό του Γιάννη να του πάρει ένα λαούτο. Εκείνος, μολονότι δεν συμφωνούσε ιδιαίτερα με την επιλογή του μικρού του αδερφού, του αγόρασε τελικά ένα λαούτο από τον γνωστό οργανοποιό Μ.Φραγκιαδάκη στα Χανιά, λαούτο που σώζεται ακόμα και που δεν άργησε, μέσα σε μικρό χρονικό διάστημα, να αποδώσει καρπούς στα χέρια του 16χρονου τότε Νίκου Μανιά.
Αυτό ήταν και το μουσικό όργανο που θα υπηρετούσε για τα επόμενα 60 χρόνια, με την πρώτη του ζωντανή εμφάνιση να πραγματοποιείται σε γάμο στο χωριό του το 1947 με λυράρη τον Κυριάκο Μαυράκη από τη Φυλακή Αποκορώνου.

Επόμενη καθοριστική ώθηση στην καριέρα του, καθώς ασχολούνταν πλέον επαγγελματικά με την μουσική, συνιστά η γνωριμία με τον Κώστα Μουντάκη σε πανηγύρι στον Κουρνά Αποκορώνου το 1953. «Θα έρθεις στο Ρέθυμνο να κάνουμε πρόβες για να γράψουμε δίσκο» του είπε ο Μουντάκης μετά το τέλος του πανηγυριού, έχοντας αμέσως διαπιστώσει τις ικανότητες του. Την ίδια χρονιά ολοκληρώνεται και η πρώτη δισκογραφική δουλειά με τον Μουντάκη με τίτλο: «Σαν το ζητιάνο έρχομαι», σε δίσκο 78’ στροφών. Αυτός ο δίσκος ήταν το εφαλτήριο μιας 26χρονης συνεργασίας που απέδωσε σπουδαίους σκοπούς και τραγούδια, μια νέα παρακαταθήκη που, λειτουργώντας ως σύνδεσμος με μνήμες από τη μουσική παράδοση του νησιού, έθεσε τα θεμέλια της σύγχρονης κρητικής μουσικής. Σύνδεσμος με θρυλικούς μουσικούς, ήδη προ του 1900, όπως οι Ρεθεμνιώτες γέρο-Πίσκοπος (Νικόλαος Πισκοπάκης) και Νικήστρατος (Νικήστρατος Αλεξανδράκης) και ο Χανιώτης Νικόλαος Κατσούλης ή Κουφιανός κι αργότερα με ένα ολόκληρο πλήθος που συνθέτει το μωσαϊκό στο οποίο ανήκουν και οι λεγόμενοι «Πρωτομάστορες» της κρητικής μουσικής, εκείνοι δηλαδή που είχαν τη δυνατότητα να ηχογραφήσουν τραγούδια και σκοπούς από το 1920 έως περίπου το 1955.
Μεταξύ αυτών, οι Ρεθεμνιώτες λυράρηδες Ροδινός, Καραβίτης, Λαγουδάκης ή Λαγός, Καλογρίδης, Καρεκλάς, Πασπαράκης ή Στραβός, Παπαδογιάννης, Καντέρης ή Καντερογιώργης αλλά και ο αποκορωνιώτης Πιπεράκης ή Χαρίλαος, οι λαουτιέρηδες Ψυλλάκης ή Ψύλλος, Μπερνιδάκης ή Μπαξεβάνης και Κουρκουλός από το Ρέθυμνο, Μαυροδημητράκης και Κουτσουρέλης από την Κίσσαμο, ο Ρεθεμνιώτης Φουσταλιεράκης ή Φουσταλιέρης στο μπουλγαρί, οι βιολάτορες Χάρχαλης, Μαρινάκης ή Μαριανός, Σαριδάκης ή Μαύρος, Παπαδάκης ή Ναύτης από την Κίσσαμο, Δερμιτζάκης ή Δερμιτζογιάννης και Καλογερίδης από τη Σητεία. Οι λυράρηδες Θανάσης Σκορδαλός και ο Κωστής Μουντάκης αποτελούν τη γέφυρα των Πρωτομαστόρων με τις επόμενες γενιές της κρητικής μουσικής δισκογραφίας.

Πολύ αργότερα, αφού ο σπουδαίος συνεργάτης του είχε φύγει από τη ζωή, ο Νίκος Μανιάς θα δηλώσει από καρδιάς σε συνέντευξή του: «Ο Μουντάκης ήταν άρτιος καλλιτέχνης, γεννημένος γι’ αυτό. Ήταν λόγιος της κρητικής μουσικής με αρετές στην σύνθεση, το παίξιμο και το τραγούδι μοναδικές. Ήταν μεγάλη απώλεια ο χαμός του». Το 1958, Κώστας Μουντάκης και Νίκος Μανιάς ξεκίνησαν πολύμηνη περιοδεία στην Αμερική, σημειώνοντας μεγάλη επιτυχία. Είχαν έτσι την τύχη να γίνουν αποδέκτες της λαχτάρας των απόδημων Κρητών για την μουσική του τόπου τους, αλλά και να βιώσουν την απαράμιλλη φιλοξενία τους και τον μοναδικό, γνήσιο και αυθεντικό τρόπο διασκέδασής τους. «Έχω μείνει σε σπίτι κουμπάρου μου πάνω από δύο μήνες…. Και μάλιστα του κουβαλούσα και παρέα.

Κάναμε μερόνυχτα να κοιμηθούμε…. Από χοροεσπερίδα σε χοροεσπερίδα και από σπίτι σε σπίτι…. Ανεξίτηλες αναμνήσεις όπου κι αν ταξίδεψα», αναπολεί ο Επισκοπιανός καλλιτέχνης. Ακολούθησαν την δεκαετία του ΄60 άλλα τρία ταξίδια στην Αμερική με το Μουντάκη, με την ίδια πάντα επιτυχία. Αξίζει εδώ να σημειωθεί ότι ο Νίκος Μανιάς είχε εμφανιστεί σχεδόν σε όλα τα μήκη και πλάτη της γης μαζί, μεταξύ άλλων,με το Νίκο Σωπασή,το Λεωνίδα Κλάδο,το Νίκο Ξυλούρη,τον Βασίλη Σκουλά,διασκεδάζοντας με την φωνή και το λαούτο του τους απανταχού Κρητικούς και όχι μόνο, αφού το ρεπερτόριο της εποχής επέβαλε και τα λεγόμενα «ευρωπαϊκά» μοτίβα (πχ βαλς, τάνγκο), με τα οποία μπορούσε να διασκεδάσει το σύνολο της ελληνικής Διασποράς.Είχε επισκεφτεί την Αμερική, τον Καναδά, τη Γερμανία, το Βέλγιο, την Αυστρία, την Ισπανία, την Πορτογαλία, την Ιταλία, την Ολλανδία, την Αυστραλία, την Κίνα κ.α.,δημιουργώντας τον δικό του κύκλο ένθερμων και αφοσιωμένων θαυμαστών. Σε ορισμένα ταξίδια συνόδεψε τον «Όμιλο Βρακοφόρων Κρήτης» σε διεθνή μουσικοχορευτικά φεστιβάλ, κατακτώντας συχνά την πρώτη θέση, ενώ δεν ξέχασε ποτέ το ταξίδι του στην Χαβάη όπου και του ζητήθηκε να διδάξει την τέχνη του λαούτου, τις λίγες μέρες της παραμονής του, στα εκεί ελληνόπουλα.
Ο Νικός Μανιάς, εκτός της μακρόχρονης συνεργασίας του με τον Κώστα Μουντάκη, αποτέλεσε μοναδικό δίδυμο, ιδίως σε ζωντανές εμφανίσεις, με τον επίσης μεγάλο λυράρη Θανάση Σκορδαλό (διάσημο για την τεχνική του, τη ρυθμικότητα και την απόλυτη απλότητα στην έκφρασή του) με σημαντικές στιγμές και δισκογραφικά («περνάς και δεν με χαιρετάς», «πότε θα κάμει ξαστεριά», «πέρδικα όμορφο πουλί» κ.α.). Συνυπήρξε δε μουσικά με όλους τους μουσικούς της γενιάς του, αλλά και αργότερα με νεότερους καλλιτέχνες, δίνοντας τους απλόχερα την ευκαιρία να αναδείξουν το ταλέντο τους. Ενδεικτικά σημειώνονται οι συνεργασίες του με τους καταξιωμένους λυράρηδες Λεωνίδα Κλάδο, Νίκο Ξυλούρη, Σπύρο Σηφογιωργάκη, Γιώργη Καλομοίρη, Γεράσιμο Σταματογιαννάκη, Γιώργη Καλογρίδη, με τον σύντεκνό του Νίκο Σωπασή, με τον Βασίλη Σκουλά, με τον Βαγγέλη Ζαχαριουδάκη αλλά και με τους νεότερους Γιώργο Χαλκιαδάκη, Μανώλη Αλεξάκη, Στέλιο Μπικάκη, Κώστα Βερδινάκη.

Έχει χαρακτηριστεί «αηδόνι της Κρήτης» και «άρχοντας της κρητικής μουσικής», τίτλοι που δικαιωματικά κέρδισε με το ήθος και την ακεραιότητα του χαρακτήρα του, το σεβασμό απέναντι στο κοινό και τους συναδέλφους του, το πάθος του για το λαούτο, τη φυσική γοητεία του, αλλά και με το μοναδικό ηχόχρωμα και την εκφραστικότητα της φωνής του. Υπήρξε ίσως ο μόνος που μπορούσε να ερμηνεύσει τόσο άρτια μουσικολογικά τα γνωστά ταμπαχανιώτικα ή αμανέδες, αλλιώς τα αστικά ή χωραΐτικα κρητικά τραγούδια. Σταθμός για την ιστορία της κρητικής μουσικής παραμένει η δισκογραφική δουλειά που τιτλοφορείται «Κρητική Λεβεντιά» (1974) και σηματοδότησε την έναρξη της δισκογραφικής συνεργασίας του με το σπουδαίο δημιουργό Βαγγέλη Μαρκογιαννάκη από το Σπήλι Ρεθύμνου, συνεργασία που απέδωσε διαχρονικές επιτυχίες αστικής μουσικής με την ερμηνεία του Νίκου Μανιά, είτε διασκευές παραδοσιακών ταμπαχανιώτικων (πχ «αμέτε με εις την εκκλησιά») ή πρωτότυπες δημιουργίες σε αυτό το ύφος (πχ «πες μου και γιάντα»). Παράλληλα, το «αηδόνι της Κρήτης» θεωρείται από τους πλέον δοκιμασμένους και έμπειρους καλλιτέχνες στην απόδοση των ριζίτικων τραγουδιών με δύναμη, χάρη και ακρίβεια.

Τα τελευταία χρόνια της ζωής του, ο Νίκος Μανιάς πραγματοποιούσε μόνον επιλεκτικές δημόσιες καλλιτεχνικές εμφανίσεις, απολαμβάνοντας στον αγαπημένο του «κάμπο της Επισκοπής» τη συντροφιά της συζύγου του Δήμητρας, των παιδιών και εγγονιών του, αλλά και των πολύτιμων φίλων που απέκτησε σε μια δημιουργική επαγγελματική πορεία. Αποτελούσε έναν σημαντικό φορέα πολιτισμού, ενώνοντας το παλιό με το νέο, και παραμένοντας πάντα πιστός στους ήχους εκείνου του γάμου του ΄47 στο χωριό του. Τότε που του δόθηκε πρώτη φορά η δυνατότητα να ζωγραφίσει με νότες αυτό που αισθανόταν και που σηματοδότησε την αρχή ενός συναρπαστικού ταξιδιού ζωής. Το ταξίδι ζωής αυτό διακόπηκε στις 25 Μαΐου 2012. Φεύγοντας στην ηλικία των 81 ετών, ο «αρχοντας της κρητικής μουσικής» έκλεισε τον κύκλο της ζωής του ευτυχισμένος.

Νίκος Μανιάς

0 σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου