Τρίτη 25 Ιανουαρίου 2022

Χανιώτικα συρτά με τον Ψαρονίκο

 
 
Αντιγράφουμε από την εξαιρετική σελίδα "Κρητική Δισκογραφία". Ευχαριστούμε!

Με αυτή την ανάρτηση σας παρουσιάζουμε σε μορφή playlist (Spotify & YouTube) τα χανιώτικα συρτά που ενσωμάτωσε ο Νίκος Ξυλούρης στα τραγούδια του.
 
Eκτιμώ πως η χρήση και ενσωμάτωση σκοπών από χανιώτικα συρτά από τον Νίκο Ξυλούρη, ενώ ήταν συνειδητή ως προς τη μουσικότητα και την λειτουργικότητά τους, σε κάποιες περιπτώσεις ο ίδιος δεν πρέπει να ήταν απόλυτα ενήμερος για τα ονόματα και την ακριβή προέλευση των σκοπών αυτών.
 
Για το κοινό που δεν κατέχει τι εστίν "χανιώτικο συρτό", να εξηγήσουμε ότι εννοούμε α) σκοπούς που κατά την παράδοση τραγουδήθηκαν ή παίχτηκαν για πρώτη φορά στις επαρχίες του Νομού Χανιών (Κισσάμου, Κυδωνίας, Αποκορώνου, Σελίνου, Σφακίων) και που χορεύτηκαν πάνω στα βήματα του "σερτού" χορού ή β) σκοπούς που τραγουδήθηκαν ή παίχτηκαν από μουσικούς που κατάγονταν από αυτές τις επαρχίες και που χορεύτηκαν πάνω στα βήματα του "σερτού" χορού.


Οι σκοποί των συρτών μέχρι και το 1900 είχαν κατεξοχήν εμφανιστεί στη Δυτική Κρήτη, αλλά με τροποποιήσεις είχαν -ήδη- διαδοθεί από τις αρχές του 20ού αιώνα και ανατολικότερα, πρώτα στις δυτικές επαρχίες του Νομού Ρεθύμνου (Ρεθύμνης και Αγίου Βασιλείου), λόγω της εγγύτητας με αυτές των Χανίων και στη συνέχεια, μέσω αυτών και στην υπόλοιπη Κρήτη, με τη σημαντική διαφορά ότι δεν ήταν τόσο διαδεδομένοι και ευρέως αποδεκτοί ώστε να γράψουν πάνω σε αυτούς δικά τους τραγούδια στις επαρχίες του Ρεθύμνου, του Ηρακλείου και του Λασιθίου. Από το 1928 και έπειτα ξεκινά με πρώτο τον Ρεθεμνιώτη Αλέκο Καραβίτη η δισκογράφηση (χανιώτικων) συρτών από μουσικούς εκτός του Νομού Χανίων. Σταδιακά μέχρι και το 1941 τα συρτά έχουν ήδη διαδοθεί σε όλη την Κρήτη ως μουσικοχορευτικό είδος.


Ο Ψαρονίκος από την αρχή της δισκογραφίας του (1958) μέχρι και τα τέλη του 1963 δεν είχε ηχογραφήσει αυτούσιο κάποιο χανιώτικο συρτό, αλλά συνέθετε τους δικούς του σκοπούς συρτών, οι οποίοι αδιαμφισβήτητα είχαν τη βάση τους στα ακούσματα που είχε α) ως νέος στα Ανώγεια και β) τριγυρνώντας στα χωριά των επαρχιών πέριξ του Μυλοποτάμου όπου πήγαινε και έπαιζε ως γλεντιστής. Σε εκείνους τους σκοπούς και κατ' επέκτασιν σε εκείνα τα συρτά προσέδιδε δικά του ονόματα από κάποιο τοπωνύμιο, με αφορμή κάποια αφιέρωση που έκανε ή επειδή στο χωριό "αυτό" μπορεί να είχε ακούσει κάποιο σκοπό που ο ίδιος συγκράτησε και πάνω σε αυτόν συνέθεσε ένα τραγούδι. Αυτή ήταν μία πολύ διαδεδομένη συνήθεια ονοματοδοσίας συρτών μέχρι και το 1970, κυρίως από μουσικούς που δεν είχαν καταγωγή τον Νομό Χανίων.


Ο Νίκος Ξυλούρης, για να ηχογραφήσει αυτούσιους χανιώτικους σκοπούς συρτών, θέλησε πρώτα να τους γνωρίσει εξαιρετικά, να τους κάνει "δικούς" του, δηλαδή να τους παίξει με τον δικό του αναγνωρίσιμο ιδιοσυγκρασιακό τρόπο και να τους παρουσιάσει με πολύ ξεχωριστές μαντινάδες που είχε μάθει είτε από τα Ανώγεια, είτε από τα χωριά των επαρχιών εκατέρωθεν της επαρχίας του Μυλοποτάμου, κυρίως των επαρχιών Αμαρίου, Μαλεβιζίου και Μονοφατσίου.


Στα τέλη του 1963 ενσωματώνει για πρώτη φορά σκοπό χανιώτικου συρτό στο "Όταν πεθάνω μη με κλαις" και συγκεκριμένα τον "καλλεργιανό" στο οργανικό μέρος του κομματιού. Τον Φεβρουάριο του 1964 στην ηχογράφηση του ριζίτικου τραγουδιού "Τρώτε και πίνετ' άρχοντες", στο καταληκτικό τμήμα ακούμε κισσαμίτικο συρτό. Μέσα στο 1964 ηχογράφησε το "Πολύ καιρό 'χα στο χωριό", στο οργανικό τμήμα του οποίου ακούμε τον "γαβαλοχωριανό" και το συρτό "Κρήτη μου όμορφο νησί", ενσωματώνοντας σε αυτό δύο σκοπούς χανιώτικων συρτών. Μέχρι και το 1974 ο Ψαρονίκος ηχογραφεί πλέον κάθε χρόνο συρτά χρησιμοποιώντας χανιώτικους σκοπούς, ενώ στο διάστημα 1976-1978 μόλις 5 τραγούδια βασισμένα σε χανιώτικο συρτό.


Να σημειώσουμε ότι η playlist στο YouTube [http://www.youtube.com/playlist...] είναι κάπως πιο πλήρης από την αντίστοιχη του Spotify [open.spotify.com/playlist/0uHPjtMuxHE6SRnJ0yxrud] διότι κάποιες ηχογραφήσεις εκεί δεν έχουν ακόμα διανεμηθεί.


Ακολουθεί μία λίστα με τα τραγούδια/κομμάτια και τους σκοπούς χανιώτικων συρτών που έχουν ενσωματωθεί σε αυτά. Σε παρένθεση σημειώνεται ή το όνομα του σκοπού ή η επαρχία προέλευσης ή το όνομα του δημιουργού στον οποίο είναι κατοχυρωμένος ένας σκοπός ή ένα τραγούδι αυτούσιο. Δεν είναι απαραίτητο στα παρακάτω να ακούγεται μόνο ο σκοπός ή οι σκοποί που αναφέρονται. Δεν έχει συμπεριληφθεί το συρτό "Πως είσαι αγάπη μου μακριά" (Music-Box - ΜΒ 698) γιατί σε αυτό παίζει λύρα ο Μανώλης Μανουράς (Κουρκουτάκης) όπως και το συρτό "Κάνε μια βόλτα στο χωριό" (Columbia - 2J 062-70158) γιατί σε αυτό παίζει ασκομαντούρα ο Θανάσης Σταυρακάκης (Μερτζανοθανάσης). Με κεφαλαία πριν από τον τίτλο αναφέρεται ο δίσκος (LP) στον οποίο βρίσκεται η ηχογράφηση. Στις άλλες περιπτώσεις η ηχογράφηση κυλοφόρησε πρώτα σε δίσκο 45 στροφών. Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις μιλούμε για εκτέλεση με τη λύρα του Νίκου Ξυλούρη και όχι απαραίτητα για διασκευή, εκτός από περιπτώσεις όπως το "Η ώρα της αγάπης" που πρόκειται για κάπως "αυθαίρετη" διασκευή πάνω σε χανιώτικους σκοπούς. Στις χρονολογίες που αναγράφονται, η πρώτη αφορά το έτος ηχογράφησης και η δεύτερη το έτος κυκλοφορίας της ηχογράφησης. Τέλος, κρίνουμε σκόπιμο να αναφέρουμε ότι σε αυτό το άρθρο και συνάμα σε αυτές τις playlists έχουν συμπεριληφθεί ηχογραφήσεις μόνο από την studio δισκογραφία του Νίκου Ξυλούρη και όχι οι όποιες ζωντανές, ραδιοφωνικές ή οικιακές ηχογραφήσεις υπάρχουν.


ΕΤΟΣ ΗΧΟΓΡ/ΚΥΚΛ - ΤΙΤΛΟΣ (ΣΚΟΠΟΙ)
==========================

● 1963/1963 - Όταν πεθάνω μη με κλαις ("καλλεργιανός")
● 1964/1964 - Τρώτε και πίνετ' άρχοντες (ριζίτικο + κισσαμίτικος)
● 1964/1966 - Πολύ καιρό 'χα στο χωριό ("γαβαλοχωριανός")
● 1964/1966 - Κρήτη μου όμορφο νησί ("γ΄ λουσακιανός" + αποκορωνιώτικος)
● 1965/1965 - Ζαμάνια το 'χα να σε δω ("πρώτος χανιώτικος" + "β΄ λουσακιανός")
● 1965/1966 - Κρύψε το μυστικό σου (αποκορωνιώτικος + κισσαμίτικος)
● 1965/1966 - Όλα σου είναι όμορφα (αποκορωνιώτικος)
● 1966/1966 - Η κακομοίρα η μάνα μου (αποκορωνιώτικος)
● 1966/1966 - Εγώ είμαι του μπαξέ πουλί ("χαλεπιανός" του Κουφιανού + κισσαμίτικος)
● 1967/1968 - Ίντα 'χετε γύρου γύρου (ριζίτικο + αποκορωνιώτικος)
● 1967/1973 - ΠΕΡΗΦΑΝΗ ΡΑΤΣΑ : Εις του Βαρσάμου το νερό (ριζίτικο + "πρώτος χανιώτικος")
● 1967/1967 - Έφυγες δίχως αφορμή (αποκορωνιώτικος + κισσαμίτικος)
● 1968/1969 - Καβγάδες με το γιασεμί (αποκορωνιώτικος)
● 1968/1969 - Μηνάς μου ("β΄ λουσακιανός" + αποκορωνιώτικος)
● 1969/1969 - Καινούργια αγάπη και παλιά (κισσαμίτικος)
● 1969/1970 - Πάλι καβγά εβάλανε ("πρώτος χανιώτικος")
● 1969/1970 - Ο αντρειωμένος (ριζίτικο + αποκορωνιώτικος)
● 1969/1970 - Πετώ ψηλά και χαίρομαι ("πρώτος χανιώτικος")
● 1970/1970 - Στολίδι/Καμάρι σ' έχει το χωριό (αποκορωνιώτικος)
● 1970/1970 - ΧΡΟΝΙΚΟ : Πρώτο μέρος ("β΄ λουσακιανός")
● 1970/1971 - Ένας αητός στη θύελλα (αποκορωνιώτικος)
● 1971/1971 - ΡΙΖΙΤΙΚΑ : Χορός του Σήφακα ("σελινιώτικος" του Βουρογιάννη)
● 1972/1972 - Ένας ψαράς ("εννιαχωριανός" του Γιώργου Κουτσουρέλη)
● 1973/1975 - Ω μερακλίνα κοπελιά (αποκορωνιώτικος)
● 1974/1974 - Μπαρμπούνι μου ("μπαρμπούνι" του Νικολάου Τζέκα)
● 1974/1975 - ΤΑ ΠΟΥ ΘΥΜΟΥΜΑΙ ΤΡΑΓΟΥΔΩ : Κρουσταλοβραχιονάτη μου (του Γιώργου Κουτσουρέλη)
● 1976/1976 - ΕΡΩΤΟΚΡΙΤΟΣ : Η ώρα της αγάπης (αποκορωνιώτικος + κισσαμίτικος)
● 1978/1978 - ΤΑ ΞΥΛΟΥΡΕΪΚΑ : Τη μάνα μου την αγαπώ (αποκορωνιώτικος)
● 1978/1978 - ΤΑ ΞΥΛΟΥΡΕΪΚΑ : Απ' τω Χανιώ την πόρτα (ριζίτικο + αποκορωνιώτικος)
● 1978/1978 - ΤΑ ΞΥΛΟΥΡΕΪΚΑ : Το ξηροστεριανό νερό ("ξεροστερνιανός" του Χαρίλαου Πιπεράκη)
● 1978/1978 - ΤΑ ΞΥΛΟΥΡΕΪΚΑ : Τ' Αγάκου το μετόχι (παραλλαγή του "β΄ λουσακιανού")


Έρευνα/Παρουσίαση: Θεμιστοκλής Παντελόπουλος με τη βοήθεια του Νάσου Εμ. Λουκάκη.

0 σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Εγγραφή σε: Σχόλια ανάρτησης (Atom)