γράφει ο ακροβάτης

Με χαρά παρατηρεί κανείς και αυτό το καλοκαίρι το ταξίδι της μουσικής  στην Κρήτη, ένα ταξίδι με πολλές πλευρές, καλές και κακές, φανερές και κρυφές, περισσότερο ή λιγότερο φανταχτερές, σε υψηλότερες, εκκωφαντικές πολλές φορές, ή πιο χαμηλές εντάσεις, ένα ταξίδι που επιδέξια σκεπάζει την ανάγκη για κατανάλωση και κέρδος, ένα ταξίδι που άλλοτε συνοδεύεται από θρησκευτική κατάνυξη ή κάποιο έθιμο, ένα ταξίδι που προσκαλεί τους καλύτερους, σε εκδηλώσεις ανοιχτές ή σχετικά ανοιχτές, ένα ταξίδι που προσκαλεί επίσης ανθρώπους από όλο τον πλανήτη, ένα ταξίδι τέλος που παρά τις όποιες ενστάσεις μπορεί να έχει κανείς, αποδεικνύει ότι ένα πλήθος κόσμου,  εντυπωσιακά μεγάλο για τα δεδομένα, ασχολείται, δηλώνει ότι ασχολείται, φιλοξενεί, διοργανώνει, συμμετέχει, επισκέπτεται, διαδίδει, όλες αυτές τις εκφάνσεις αυτού του ταξιδιού.

Όσο βολικές και αν είναι ωστόσο η ομαδοποιήσεις αυτών των εκφάνσεων, κατατάσσοντάς τες  σε διάφορες ομάδες, με βάση την αφορμή, το είδος, τον τρόπο που κανείς διαχειρίζεται την οικονομική τους διάσταση, το είδος της μουσικής και γενικώς με όσα κοινά χαρακτηριστικά μπορεί κανείς να διαπιστώσει ή να εφεύρει, η αλήθεια, είναι ότι όλες αυτές οι εκφάνσεις δεν είναι ίδιες, ή για να το πούμε καλύτερα, οι διαφορές τους, είναι και παραμένουν πιο σημαντικές, πιο ουσιαστικές και, όσο και αν όλες συναποτελούν μια καθιερωμένη δραστηριότητα που συμβαίνει κάθε χρόνο, είναι εκείνες που οφείλει κανείς να προσέχει, τόσο προκειμένου να διαπιστώνει την πραγματική τους αξία, τους λόγους για τους οποίους πρέπει να συμμετάσχει ή όχι και τις προσδοκίες του από αυτές.

Για να γίνει το παραπάνω κατανοητό, οφείλουμε να επισημάνουμε κάποια παραδείγματα:

Συναντά κανείς  διαφόρων ειδών υπαίθρια γλέντια σχεδόν σε κάθε χωριό ή περιοχή της Κρήτης. Με αφορμή θρησκευτικές γιορτές, πολιούχους, εκκλησίες, παρεκκλήσια, ήθη και έθιμα, υλικά που φυτρώνουν  άφθονα εδώ και αιώνες σε διάφορους τόπους, μπορεί κανείς να συναντήσει πανηγύρια και γλέντια, γιορτές γύρω από σοδειές και άλλα τέτοια, που τα διοργανώνουν τοπικές κοινότητες, πολιτιστικοί σύλλογοι, ποδοσφαιρικές ομάδες και γενικώς διάφορες μορφές τοπικής οργάνωσης των ανθρώπων. Σε αυτή την περίπτωση, συναντάμε συμπράξεις μουσικών, ή συνηθισμένα για τα αυτιά μας εδώ σχήματα και από τις δύο μεριές της κρητικής μουσικής, εκείνης που είναι πιο φανερή αλλά και εκείνης που είναι λιγότερο φανερή, με ανθρώπους που παίζουν λύρες, λαούτα, βιολιά, αλλά και άλλα μουσικά όργανα, και που στην πλειοψηφία τους αντλούν το ρεπερτόριό τους από την απύθμενη  δεξαμενή του ντόπιου ρεπερτορίου. Θα μπορούσε να περιγράψει κανείς την ποικιλία και τις αφορμές αυτών των διοργανώσεων, να εξηγήσει ότι καλύπτουν όλο το εύρος της Κρήτης, και περίπου όλο το καλοκαίρι και να μείνει κάπου εκεί. Οφείλουμε να επισημάνουμε ότι όσο και αν η ενεργοποίηση των τοπικών πληθυσμών με τέτοιες αφορμές είναι σημαντική και διαχρονική, όσο και αν σε κάποιες από αυτές τις διοργανώσεις πραγματοποιούνται μουσικές παραστάσεις από ανθρώπους και σχήματα με μεγάλο ταλέντο, μεγάλη γνώση της πηγής αυτών των διοργανώσεων, μεγάλη γνώση της ιστορίας τους που δεν πρέπει κανείς να χάσει, όσο επίσης και αν η ανάγκη των ανθρώπων να ξεδώσουν, να χορέψουν και να γλεντήσουν είναι πηγαία και εκτονώνεται με αυτό τον τρόπο, υπάρχουν σημαντικές διαφορές ανάμεσα τους, μιας και πλάι σε όλα τα παραπάνω, συχνά εντάσσεται η νοοτροπία της αδικαιολόγητης ηχητικής και όχι μόνο έντασης, της άνευ όρων απόδοσης του κατά τα άλλα πολύτιμου ρεπερτορίου, της κερδοφορίας, της κατανάλωσης αλκοόλ που λίγη σχέση έχει με τα όσα διαχρονικά συνέβαιναν, και την κάποιες φορές μετατροπή, ευτυχώς λίγων από αυτά, σε υπαίθριες νυχτερινές πίστες, ή υπαίθριες κερδοφόρες επιχειρήσεις που λίγη σχέση έχουν με τις τοπικές κοινωνίες.

Συναντάμε επίσης καθιερωμένα ή και καινούργια φεστιβάλ, μουσικού, κοινωνικού, παραγωγικού χαρακτήρα ή άλλες διοργανώσεις,  που είτε εδώ και πολλά πολλά χρόνια αποτελούν θεσμό, είτε αποτελούν νέες πρωτοβουλίες που αγγίζουν και απασχολούν μουσικούς αλλά και κοινό που ξεπερνάει τα όρια της Κρήτης, βασισμένα στην έμπνευση κάποιων ανθρώπων και το φιλόξενο περιβάλλον, και που στο σύνολό τους αποτελούν ένα αρκετά μεγάλο μέρος πια του μουσικού χάρτη αυτού του καλοκαιριού. Και εδώ ωστόσο τα πράγματα δεν είναι τόσο όμοια όσο φαίνονται. Υπάρχουν μοναδικές διοργανώσεις, που παρά τις όποιες δυσκολίες συνέχισαν και συνεχίζουν το ταξίδι τους, ξεπερνώντας πολλές φορές κάθε προσδοκία  καθώς και τα όρια που η ίδια η πραγματικότητα τους παρέχει. Υπάρχουν άλλες πιο πρόσφατες που ήδη από τα πρώτα βήματα προσελκύουν μουσικές συναντήσεις και σύνολα με εξαιρετικό ενδιαφέρον, τοπικές αλλά και όχι μόνο κινήσεις, αγκαλιάζοντας ένα μεγάλο μέρος του μουσικού πλούτου που υπάρχει στην περιοχή, απλώνοντας τις δραστηριότητές τους σε γειτονιές και περιοχές ολόκληρες. Υπάρχουν άλλες που διαρκούν όλο το καλοκαίρι και διατηρούν αμείωτο το ενδιαφέρον. Υπάρχουν κάποιες άλλες που η ιδέες στις οποίες στηρίζονται, όχι μόνο κάνουν φυσικό το να φιλοξενούν μουσικά γεγονότα, αλλά γεννούν και άλλα εκτός προγράμματος, αυτοσχέδια και πολλές φορές πολύ ελπιδοφόρα. Υπάρχουν τέλος άλλες που τώρα ξεκινούν, και χρήζουν υπομονής και υποστήριξης. Ταυτόχρονα όμως, υπάρχει όπως και πριν και η άλλη πλευρά. Μαζί με όλα τα παραπάνω χαρακτηριστικά, ή και κάποιες φορές χωρίς αυτά, υπάρχουν και διοργανώσεις, που ενώ τα περιεχόμενά τους είναι πολύ ενδιαφέροντα και πλούσια και όπως είναι φυσικό  προσελκύουν μεγάλο ενδιαφέρον, χρησιμοποιούν ή για να το πούμε πιο συγκρατημένα, διαχειρίζονται τα μουσικά γεγονότα σαν "κράχτη"  για τα υπόλοιπα περιεχόμενα και δραστηριότητες υποτιμώντας πολλές φορές και εκ των προτέρων την αξία τους. Υπάρχουν επίσης κάποιες, που παρά τους πολύ ενδιαφέροντες τίτλους τους, καταλήγουν να αποτελούν ένα σύνολο υπόλοιπων δραστηριοτήτων γύρω από ένα ή δύο μουσικά κεντρικά γεγονότα. Υπάρχουν άλλες που τα πραγματικά τους κίνητρα υπερσκελίζουν τα περιεχόμενά τους και που άλλες φορές μας εμφανίζουν μια πιο φολκλόρ εκδοχή ή μια εκδοχή απομίμησης. Υπάρχουν τέλος και άλλα, που ενώ βρίσκονται στα πρώτα τους βήματα, και ενώ ο δρόμος είναι ανοιχτός μπροστά τους για όλα τα ενδεχόμενα, εναποθέτουν το μουσικό κομμάτι σε αναντίστοιχους διαχειριστές, σε επιχειρηματίες, ή σε άλλους, που συνδέουν τη μουσική μόνο με τα οικονομικά δεδομένα γύρω από αυτή.

Για να επιστρέψουμε σε νερά πιο οικεία, συναντάμε τέλος και τα όσα ιδιώτες διοργανώνουν. Και εδώ τα πράγματα δεν είναι ενιαία. Αν εξαιρέσουμε το καθαρά τουριστικό κομμάτι που καλά κρατεί και που η ενασχόλησή μαζί του δεν είναι στους σκοπούς αυτής της επιστολής, θα πρέπει εδώ ίσως να αναφερθεί ότι αυτό το κομμάτι αποτελεί ίσως το πιο ενδεικτικό για τα όσα ζούμε όλη τη χρονιά στην Κρήτη, από όποια πλευρά και αν αντιμετωπίζει κανείς την κατάσταση. Υπάρχουν όχι πολλοί, αλλά ίσως αρκετοί χώροι μα στην πραγματικότητα λίγοι σε σχέση με τα όσα μπορούν να φιλοξενήσουν, και στους τέσσερις νομούς, που πρόθυμα φιλοξενούν μουσικά γεγονότα δίνοντάς τους το σεβασμό που τους πρέπει, στις εντάσεις που πρέπει, στις συνθήκες που πρέπει και που αποτελούν πόλο έλξης για όσους μουσικούς, από όπου και αν προέρχονται,  αναζητούν τα βήματα αυτού του δρόμου, εκφράζονται, παρουσιάζονται, υλοποιούν νέες ιδέες και ξεδιπλώνουν έτσι το ταλέντο τους.  Πρόκειται για χώρους, που περισσότερο ή λιγότερο συνειδητά, διοργανώνουν βραδιές που αξίζει κανείς να ζήσει, και που χωρίς περιττή φασαρία, μέσα από το σεβασμό σε αυτό που κάνουν,διαμορφώνουν  αντίστοιχα και τις συνήθειες του κοινού, και χωρίς ιδιαίτερη μέριμνα, εξασφαλίζουν μια άτυπη σχέση σεβασμού μεταξύ τους, όπως έχει φανεί σε πολλές περιπτώσεις. Πρόκειται επίσης για χώρους, που στην πλειοψηφία τους, τολμούν να φιλοξενήσουν ή και να συνδυάσουν και άλλες μορφές έκφρασης, όπως εκθέσεις ή και άλλα δρώμενα. Αυτή και εδώ είναι η μία πλευρά. Υπάρχουν δίπλα σε αυτούς, αυτό που είτε αυτοαποκαλείται, είτε περιστασιακά συμπεριφέρεται ως αυτό που λέμε "επαγγελματίες του χώρου". Εδώ μιλάμε για εκείνη την πλευρά, που αντιμετωπίζει τη μουσική σαν εμπόρευμα, στα πρότυπα των κακών τουριστικών λογικών, μια λογική που δεν υπάρχει μόνο το καλοκαίρι, και επικρατεί εδώ και πολλά χρόνια. Πρόκειται για χώρους που ανεξαρτήτως μεγέθους, τόπου, καταβολής, ιστορίας, προδιάθεσης, φιλοξενούν περιστασιακά ή κατά συρροή, μουσικά γεγονότα, και χρησιμοποιούν ένα κάρο τεχνάσματα ώστε να τα επενδύσουν με αφορμές κατανάλωσης, με καπέλα, με εισόδους, με αυξημένες τιμές κατά τη διάρκειά τους ή και γενικά,με κύριο σκοπό το κέρδος. Πρόκειται για χώρους όπου στην πλειοψηφία τους, η μουσική είτε επιβάλλεται με υπερβολικές ηχητικές εγκαταστάσεις και παραμορφώσεις, ή τοποθετείται σε κάποια γωνία, ως άλλοθι για τα όσα συμβαίνουν γύρω, με αποτέλεσμα και στις δύο περιπτώσεις να καλλιεργείται μια κουλτούρα φασαρίας και γενικά κοινά που εύκολα χάνουν την προσήλωσή τους σε αυτό που ακούν. Σα να μην έφταναν τα παραπάνω, όπως συμβαίνει με την "αγορά" γενικότερα, εμφανίζονται συχνά συνθήκες ανταγωνισμού και τάσεις καταστροφής, χωρίς καμία αναστολή, με κάθε πιθανό μέσο, χωρίς κανένα σεβασμό σε οτιδήποτε υπάρχει γύρω, σε γειτονιές, σε άλλες περιπτώσεις χώρων που δεν ακολουθούν αυτό το δρόμο, και όλα αυτά στο όνομα του κέρδους ή της υπερκατανάλωσης, πολύ μακριά από την ουσία των πραγμάτων, επιστρατεύοντας κάθε μικρότητα και χωρίς κανένα ηθικό φραγμό, και όλα τα παραπάνω εις βάρος των μουσικών, της μουσικής και φυσικά του κοινού.

Αντί επιλόγου, οφείλουμε να είμαστε δίκαιοι και να πούμε το εξής:

Η ουσία της πραγματικότητας, όσα περιτυλίγματα και αντιπερισπασμοί την περιβάλλουν, όση σκόνη και φασαρία και αν υπάρχει γύρω από τα παραπάνω, αυτό που χωρίς το οποίο δε θα υπήρχε τίποτα από αυτά, είναι ο τεράστιος πλούτος της μουσικής, η ευλογία αυτή που υπάρχει πάνω και γύρω μας, οι αναρίθμητοι μουσικοί, τα αναρίθμητα παιδιά που από πολύ νωρίς κρατούν ένα όργανο, οι σκοποί, οι μελωδίες που φυτρώνουν από το χώμα αυτού του τόπου, καθώς και η έμπνευση και οι συνθέσεις που γεννιούνται σε αυτόν. Αυτό το κομμάτι είναι και που πρέπει να κρατήσουμε, σε όποια θέση και αν βρισκόμαστε, όσο κοντά ή μακριά και αν ζούμε σε αυτή.Αυτό είναι που υπάρχει γύρω μας και που εξακολουθεί να υπάρχει και να ανθίζει, ανεξαρτήτως των όσων συμβαίνουν γύρω, όσα εμπόδια και αν μπαίνουν. Αυτό είναι στο οποίο οφείλουμε να μείνουμε συγκεντρωμένοι και ανοιχτοί, και στο οποίο δε χωράνε αντιγραφές και απομιμήσεις. Αυτός είναι ο λόγος και ο τρόπος με τον οποίο οφείλει να προσεγγίσει το μουσικό χάρτη, τόσο του καλοκαιριού όσο και γενικότερα, και να καταλάβει τις διαφορές, την ομορφιά που καλά κρατεί, που αντιστέκεται και που ανθίζει και αυτό το καλοκαίρι. Αυτός είναι ο λόγος που οφείλει κανείς να διαχωρίζει τις διαφορές και να αποφεύγει τις άκριτες ομαδοποιήσεις. Αυτός τέλος είναι και ο λόγος που οφείλουμε να συνεχίσουμε να στηρίζουμε εκείνες τις εκφάνσεις που διατηρούν αυτή την ομορφιά. 

Τα λέμε λοιπόν στις αναρίθμητες στιγμές που θα ζήσουμε και αυτό το καλοκαίρι, ή τουλάχιστο σε κάποιες από αυτές.

καλή αντάμωση σε όλους